స్మరామి వేంకటేశ్వరం

సరోజపత్ర లోచనం సుసాధు ఖేద మోచనం 
చరాచరాత్మక ప్రపంచ సాక్షిభూత మవ్యయమ్ 
పురారి పద్మజామరేంద్ర పూజితాంఘ్రి పంకజం
స్మరామి వేంకటేశ్వరం చ సాగరాత్మజేశ్వరమ్

పురాణపూరుషం సమస్త పుణ్యకర్మ రక్షణం 
మురాసురాది దానవేంద్ర మూర్ఖజాల శిక్షణమ్ 
ధరాధరోద్ధరం ప్రశాంత తాపసాత్మ వీక్షణం 
స్మరామి వేంకటేశ్వరం చ సాగరాత్మజేశ్వరమ్

శరాసనాది శస్త్రబృంద సాధనం శుభాకరం 
ఖరాఖ్య రాక్షసేంద గర్వకాననోగ్రపావకమ్
నరాధినాధ వందితం నగాత్మజాత్మ సన్నుతం 
స్మరామి వేంకటేశ్వరం చ సాగరాత్మజేశ్వరమ్

సురారి శౌర్య నిగ్రహం సుపర్వరాట్ పరిగ్రహం 
పరాత్పరం మునీంద్రచంద్ర భావగమ్య విగ్రహమ్
ధరామరాఘ శోషణం సుధాతరంగ భాషణం
స్మరామి వేంకటేశ్వరం చ సాగరాత్మజేశ్వరమ్

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10162246572960151&id=776915150

శ్రీకృష్ణుడు - శృంగారము

శృంగారాకృతితోడ వచ్చి 'పదముల్ శృంగార సారంబుతో
డం గూఢంబుగఁ జెప్పు' నీ వనగ 'నట్లా చెప్పలే' నన్న నన్
ముంగోపంబునఁ జూచి లేచి యట నే మ్రొక్కంగ మన్నించి త
చ్చృంగారోక్తులు తానె పల్కికోను నా శ్రీకృష్ణు సేవించెదన్

-- మాతృశ్రీ తరిగొండ వేంగమాబ, శ్రీ వేంకటాచల మహాత్మ్యము (పద్య కావ్యము), ప్రథమాశ్వాసము, 13 వ పద్యం. శార్దూల విక్రీడితము

In a kAvya, the rasa rAja SRngAra is a must.

Most handsome form of Sri kRSNa appears to poetess Tarigonda Vengamamba and instructs her to include the flavor of attraction in her devotional kAvya Sri Venkatachala mahatmyam and politely refuses to do so. Getting gently angry on her and getting up from there he only introduces those padyas of Sringara rasa into the kAvay; "such form of kRSNa i worship." - Says poetess.

How cute!

ఋభు గీత

వామం యస్య వపుః సమస్తజగతాం మాతా పితా చేతరత్
యత్పాదాంబుజనూపురోద్భవరవః శబ్దార్థవాక్యాస్పదమ్
యన్నేత్రత్రితయం సమస్తజగతామాలోకహేతుః సదా
పాయాద్దైవతసార్వభౌమ గిరిజాలంకారమూర్తిః శివః

-- ఋభు గీత మంగళాచరణం, వైకుంఠ చతుర్దశి సందర్భంగా

ధర్మానికి పునాది - దాంపత్యం

బ్రహ్మశ్రీ సామవేదం షణ్ముఖ శర్మ గారి  .. ఏష ధర్మః సనాతనః 195 ఎంతో ఉపయోగ కరమైన ధార్మిక వ్యాసాల సంకలనం. 

ధర్మానికి పునాది - దాంపత్యం అనే వ్యాసంలో "భార్యా దైవకృతా సఖా" అనీ "భార్యా శ్రేష్ఠతమా సఖా" అనీ శృతి చెప్పిన విషయాలు చెప్పబడ్డాయి.

ఇంకా మనుస్మృతి:

అర్థస్య సంగ్రహే చైనాం వ్యయే చైవ నియోజయేత్ శౌచే ధర్మేన్నపక్వాంచ పారిణాహ్యస్యచేక్షణే 

అంటే, "ఆర్జించిన ధనాన్ని రక్షించటంలోనూ వ్యయం లోనూ, గృహం లో శౌచ సదాచార ధర్మాల్లోనూ ఆహార విషయంలోనూ గృహిణీయే అధికారిణి" అని చెప్పారు. 

అందుకని, దాంపత్యమే ధర్మానికి పునాది. 

పూర్తి వ్యాసం: (ఎవరైనా కాపీరైటు ఉల్లంఘన గా భావిస్తే తెలియజేయండి - స్కానులను తొలగిస్తాము)

అనన్యా హి మయా సీతా భాస్కరస్య ప్రభా యథా అని శ్రీ రామ చంద్ర మూర్తి శ్రీ రామాయణం లో చెప్పినట్లుగా అనన్యా హి మయా శోభనా భాస్కరస్య ప్రభా యథా! 

పాత టపా: https://nonenglishstuff.blogspot.com/2011/04/blog-post_10.html

సవిమర్శ ఆంధ్ర వాజ్ఞ్మయ చరిత్ర

ఆచార్య శ్రీ పింగళి లక్ష్మీకాంతం గారు సాహిత్య విమర్శ మరియు సాహిత్య చరిత్ర ఆంధ్ర విశ్వ విద్యాలయం లో బోధించేవారు.

ఒక భాష యొక్క సాహిత్య చరిత్ర గురించి పరిశోధించడం ఎంతో కష్టమైన పని. పైగా సాహిత్య విమర్శ చేస్తూ చరిత్రని గ్రాంధీకరించడం నా చిన్న బుర్రకి అందని అసాధ్యమైన ప్రక్రియ.

1. అసలు వాజ్ఞ్మయం అంటే యేమిటి? మనం రాసుకునే పద్దులు, వ్యవహార లావాదేవీలూ కూడా, ప్రతీ మాటా వాజ్ఞ్మయమే అని ఒక వాదం. అలాకాదు, చందోబద్ధమైన రచనలే వాజ్ఞ్మయం అని ఇంకో వాదం. ఈ రెండిటికీ మధ్యలో పద్య గద్య కావ్యాలూ, శాస్త్రాలూ విజ్ఞాన తాత్విక సంపన్నమైన రచనలను గుర్తించి ఆ ఆ సాహిత్య ప్రక్రియలకు కళారూపాన్ని సిద్ధింపచేసి వాజ్ఞ్మయమునకొక నిర్వచనాన్ని ఇచ్చారు.

2. సరే. ఆంధ్ర భాష లాంటి ప్రాకృతిక భాషా వాజ్ఞ్మయానికి మూలాధారం సంస్కృత భాషలోని శాస్త్రాలూ కావ్యాలూన్ను. చరిత్ర గా చూస్తే, మన మాతృభాష గొప్పతనాన్ని చెప్పుకోవటానికి సంస్కృతాన్ని ఏదోఒక విధంగా నిందించడం ద్రావిడ ప్రాముఖ్యతని పొగడటం లేదా ప్రాచీనత్వాన్ని ఆపాదించడం జరుగుతుంది. అలా కాకుండా, సంస్కృతం యొక్క ఔన్నత్యాన్ని ఏ మాత్రం తగ్గించకుండా మన మాతృభాష సౌందర్యాన్ని ప్రతిష్టించిన విధానం విమర్శకులందరూ గుర్తించ వలసి ఉంటుంది.

3. ఇకపోతే, సాహిత్య చరిత్రను యుగములుగా విభజించటం, ఆ ఆ యుగములకు ఒక యుగ కర్త పేరు ఇవ్వడం, ఆ యుగంలోని సమకాలీన కవుల కావ్యాలను పరిశీలించి ముఖ్యమైన ప్రక్రియా భేదములను ప్రకటించడం, విశ్లేషించడం విమర్శకుని ప్రతిభ పైన ఆధార పడుతుంది. లక్ష్మీకాంతం గారు అద్భుతంగా ఈ కార్యాన్ని నిర్వర్తించారు. శ్రీనాధుడి యుగంగా పేరొందిన కాలమే పోతన భాగవత కాలం కూడా కావటం విశేషం. ఇంకా చివరి యుగానికి "క్షీణ యుగం" అనటం కూడా సమంజసంగానే తోస్తుంది.

ఏది ఏమైనా తెలుగు సాహిత్యం తెలుసుకోవాలనుకునే వారందరూ ఈ పుస్తకాన్ని తప్పకుండా అభ్యసించవలసి ఉంటుంది. ముఖ్యంగా నేటి ఆధునిక "సినిమా" కవులు, రచయితలు, విమర్శకులూ ఇటువంటి గ్రంధాలను ఆశ్రయిస్తే మన మాతృభాష ఎంతో సంతోషిస్తుంది. 

శుభం భూయాత్ 

కామేశ్వరీ శతకము

జననాభావమనుగ్రహింపు, మది శక్యంబు కాదేని పై
జననంబందును నా కొసంబు మెటులో సంగీతసాహిత్యముల్
పనిలేదీయుదరంపు పోషణముకునై భాషాంతరమ్ముల్ జగ
జ్జననీ దీనికి నింత వ్యర్థపుఁ బ్రయాసంబేల కామేశ్వరీ!

-- తిరుపతి వెంకట కవుల కామేశ్వరీ శతకం నుంచి

పాద దండం

ब्रह्बाण्डच्छत्रदण्डः शतधृतिभवनाम्भोरुहो नालदण्डः
क्षोणीनौकूपदण्डः क्षरदमरसरीद्पट्टिकाकेतुदण्डः ।
ज्योतिश्क्राक्षदण्डस्त्रिभुवनविजयस्तम्भदण्डोऽङ्घ्रिदण्डः
श्रेयस्त्रैविक्रमस्ते वितरतु विबुधद्वेषिणां कालदण्डः ॥


brahmANDa-chatra-daNDaH 
SatadhRti bahvana ambhOruhaH nAladaNdaH 
kshONI naukUpa daNDaH 
ksharad amara sarIt paTTikA kEtu daNdaH 
jyotish-chakra-danDaH 
tribhuvana vijaya stambha daNdaH , anghri daNdaH 
SrEyaH traivikramaH te vitaratu 
vibudha dvEshiNAM kAla daNDaH 

The middle shaft of the umbrella for the protective space, the stem of lotus of creator brahma, the conqueror of all worlds, the shaft of the earth-ship's mast, the flag shaft of infinite starry worlds, the central axis of bright wheel of light, the foot of trivikrama - may you be blessed by that daNDaH raised on high; for those enemies of wisdom it is the punishment rod of time!

-- From daNDi's daSa kumAra charitram invocation verse on the occasion of srI vAmana jayanti of SrI hEmalambi year