నరక చతుర్దశి

భూదేవీ స్వరూపమైన సత్యభామ మెరుపుతీగ వలే నరకుని పై బాణ వర్షం కురిపించిన సన్నివేశము పోతన గారి మాటల్లో:
జ్యావల్లీ ధ్వని గర్జనంబుగ సురల్ సారంగయూథంబుగా
నా వి ల్లింద్రశరాసనంబుగ సరోజాక్షుండు మేఘంబుగా
దా విద్యుల్లతభంగి నింతి సురజి ద్దావాగ్ని మగ్నంబుగా
బ్రావృట్కాలము సేసె బాణచయ మంభ శ్శీకరశ్రేణి గాన్

ఏకకాలమందు అమ్మ శృంగార వీర రసాలలో హరికి, అరికి (నరకాసురునికి) ఇలా కనిపించింది:
రాకేందు బింబమై రవిబింబమై యొప్పు నీరజాతేక్షణ నెమ్మొగంబు
కందర్ప కేతువై ఘన ధూమకేతువై యలరు బూబోణి చేలాంచలంబు
భావజు పరిధియై ప్రళయార్కు పరిధియై మెరయు నాకృష్టమై మెలతచాప
మమృత ప్రవాహమై యనల సందోహమై తనరారు నింతి సందర్శనంబు

హర్షదాయి యై మహారోష దాయి యై పరగు ముద్దరాలి బాణవృష్టి
హరికి నరికి– జూడ నందంద శృంగార వీరరసము లోలి విస్తరిల్ల.

అటువంటి తల్లి కరుణా కటాక్ష వీక్షణాలు ప్రపంచం లోని జనులందరి మీదా ఉండాలని ఆశిస్తూ ఆది శంకరుల కనకధార నుంచి ఒక శ్లొకం: 
కమలే కమలాక్ష వల్లభే త్వం
కరుణా పూరతరంగితైరపాంగైః
అవలోకయ మామకించనానాం
ప్రథమం పాత్రమకృతిం దయాయాః

 --- గోవత్స ద్వాదశి, ధన త్రయోదశి, నరక చతుర్దశి, దీపావళి అమావాస్య....

యః క్రియవాన్ సపండితః

पठकाः पाठकाश्चैव येचान्ये शास्त्र चिंतकाः
सर्वे व्यसनिनो मूढाः यः क्रियवान् सपंडितः

పఠకాః పాఠకాశ్చైవ యేచాన్యే శాస్త్ర చింతకాః
సర్వే వ్యసనినో మూఢాః యః క్రియవాన్ సపండితః

(కేవలం చదివే వారు, చదివించేవారు, శాస్త్రచింతన చేసేవారు మూఢులు. అనుష్ఠానము చేసే క్రియాశీలుడు మాత్రమే పండితుడు)

People who are simply studying, simply teaching and simply thinking of "saastras" are simply wasting time. One who practices (the teaching of saastra) is wise.

రామ

రామో రాజమణిః సదా విజయతే రామం రమేశం భజే
రామేణాభిహతా నిశాచరచమూ రామాయ తస్మై నమః
రామాన్నాస్తి పరాయణం పరతరం రామస్య దసోsస్మ్యహం
రామే చిత్తలయః సదా భవతు మే భో రామ మాముద్ధర

1. రామో రాజమణిః సదా విజయతే
2. రామం రమేశం భజే
3. రామేణాభిహతా నిశాచరచమూ
4. రామాయ తస్మై నమః
5. రామాన్నాస్తి పరాయణం పరతరం
6. రామస్య దసోsస్మ్యహం
7. రామే చిత్తలయః సదా భవతు మే
8. భో రామ మాముద్ధర 

-- రామ శబ్దం - ఏ విభక్తిలోఐనా.....

వాల్మీకి జయంతి

కూజంతం రామ రామేతి మధురం మధురాక్షరం
ఆరుహ్య కవితా శాఖాం వందే వాల్మీకి కోకిలం

వాల్మీకేర్మునిసిమ్హస్య కవితావనచారిణః
శ్రుణ్వన్ రామ కధానాదం కొనయాతి పరాం గతిం?

-- వాల్మీకి జయంతి సందర్భంగా

అనాత్మశ్రీవిగర్హణమ్

||అనాత్మశ్రీవిగర్హణమ్ || 

లబ్ధావిద్యా రాజమాన్యా తతః కిం ప్రాప్తాసమ్పత్ప్రాభవాఢ్యా తతః కిమ్ |
భుక్తానారీ సున్దరాఙ్గీ తతః కిమ్ యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧||

కేయూరాద్యైర్భూషితోవా తతః కిం కౌశేయాద్యైరావృతోవా తతః కిమ్ |
తృప్తోమృష్టాన్నాదినా వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౨||

దృష్టానానా చారుదేశాస్తతః కిం పుష్టాశ్చేష్టాబన్ధువర్గాస్తతః కిమ్ |
నష్టందారిద్ర్యాదిదుఃఖం తతః కిం  యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౩||

స్నాతస్తీర్థేజహ్నుజాదౌ తతః కిం దానందత్తం ద్వ్యష్టసంఖ్యం తతః కిమ్ |
జప్తామన్త్రాః కోటిశో వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౪||

గోత్రంసమ్యగ్భూషితం వా తతః కిం గాత్రంభస్మాచ్ఛాదితం వా తతః కిమ్ |
రుద్రాక్షాదిఃసద్ధృతో వా తతః కిమ్ యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౫||

అన్నైర్విప్రాస్తర్పితావా తతః కిం యజ్ఞైర్దేవాస్తోషితావా తతః కిమ్ |
కీర్త్యావ్యాప్తాః సర్వలోకాస్తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౬||

కాయఃక్లిష్టశ్చోపవాసైస్తతః కిం లబ్ధాఃపుత్రాః స్వీయపత్న్యాస్తతః కిమ్ |
ప్రాణాయామఃసాధితో వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౭||

యుద్ధేశత్రుర్నిర్జితో వా తతః కిం భూయోమిత్రైః పూరితో వా తతః కిమ్ |
యోగైఃప్రాప్తాః సిద్ధయో వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౮||

అబ్ధిఃపద్భ్యాం లఙ్ఘితో వా తతః కిం వాయుఃకుమ్భే స్థాపితో వా తతః కిమ్ |
మేరుఃపాణావుద్ధృతో వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౯||

క్ష్వేలఃపీతో దుగ్ధవద్వా తతః కిం వహ్నిర్జగ్ధోలాజవద్వా తతః కిమ్ |
ప్రాప్తశ్చారఃపక్షివత్ఖే తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౦||

బద్ధాఃసమ్యక్పావకాద్యాస్తతః కిం సాక్షాద్విద్ధాలోహవర్యాస్తతః కిమ్ |
లబ్ధోనిక్షేపోSఞ్జనాద్యైస్తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౧||

భూపేన్ద్రత్వంప్రాప్తముర్వ్యాం తతః కిం దేవేన్ద్రత్వంసమ్భృతం వా తతః కిమ్ |
ముణ్డీన్ద్రత్వంచోపలబ్ధం తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౨||

మన్త్రైఃసర్వః స్తమ్భితో వా తతః కిం బాణైర్లక్ష్యోభేదితో వా తతః కిమ్ |
కాలజ్ఞానంచాపి లబ్ధం తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౩||

కామాతఙ్కఃఖణ్డితో వా తతః కిం కోపావేశఃకుణ్ఠితో వా తతః కిమ్ |
లోభాశ్లేషోవర్జితో వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౪||

మోహధ్వాన్తఃపేషితో వా తతః కిం జాతోభూమౌ నిర్మదో వా తతః కిమ్ |
మాత్సర్యార్తిర్మీలితావా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౫||

ధాతుర్లోకఃసాధితో వా తతః కిం విష్ణోర్లోకోవీక్షితో వా తతః కిమ్ | 
శంభోర్లోకఃశాసితో వా తతః కిం యేనస్వాత్మా నైవ సాక్షాత్కృతోSభూత్ ||౧౬|| 

యస్యేదంహృదయే సమ్యగనాత్మశ్రీవిగర్హణమ్ | 
సదోదేతిస ఏవాత్మసాక్షాత్కారస్య భాజనమ్ ||౧౭|| 

అన్యేతు మాయికజగద్భ్రాన్తివ్యామోహమోహితాః | 
నతేషాం జాయతే క్వాపి స్వాత్మసాక్షాత్కృతిర్భువి ||౧౮|| 

ఇతిశ్రీమత్పరమహంసపరివ్రాజకాచార్యస్య శ్రీగోవిన్దభగవత్పూజ్యపాదశిష్యస్య శ్రీమచ్ఛఙ్కరభగవతఃకృతౌ అనాత్మశ్రీవిగర్హణప్రకరణంసంపూర్ణమ్ ||


ఆత్మ సాక్షాత్కారము అనే "శ్రీ" కలగనప్పుడు, అనాత్మ "శ్రీ" ఎంత ఉన్నా ఏం లాభం?
ఆత్మ సాక్షాత్కారం కాక, బ్రహ్మ లోకాన్ని సాధించి ఏం ప్రయోజనం? విష్ణు లోకాన్ని వీక్షించి ఏం ప్రయోజనం? శంభు లోకాన్ని శాశించి ఏం ప్రయోజనం?

ఇక ఈ భూ లొకం లోని చంచలమైన "సంపద, ఆడంబరాల"  గురించి వేరే చెప్పాలా?

శాకంభరీ

गीर्देवतेति गरुडध्वजसुन्दरीति
शाकम्भरीति शशिशेखरवल्लभेति ।
सृष्टिस्थितिप्रलयकेलिषु संस्थितायै
तस्यै नमस्त्रिभुवनैकगुरोस्तरुण्यै ॥  (From Kanakadhaara Stotram)

గీర్దేవతే ఇతి; గరుడధ్వజ సుందరీ ఇతి
శాకంభరీ ఇతి; శశిశేఖర వల్లభే ఇతి;
సృష్టి స్థితి ప్రలయ కేళి సుసంస్థితాయై;
తస్మై నమః త్రిభువనైక గురొః తరుణ్యైః (కనకధారా స్తొత్రం నుంచి)

గీర్దేవత ఐన వాణిగా సృష్టి లోనూ; గరుదధ్వజుని భార్యగా, దుర్గమాసురుని సంహరించిన శాకంభరీ దేవిగా స్థితిలోనూ; శశిశేఖర వల్లభ గా ప్రలయ కేళి లోనూ సుసంస్థిత గా ఉన్న, త్రిభువనములకు గురువై ఉన్న పరమాత్మ తరుణి ఐన పరాశక్తి కొరకు నమస్కారము.

-- దుర్గాష్టమి సందర్భంగా
(ఈ శ్లోకం లో "శాకంభరీతి" అన్న ప్రయోగమూ, "త్రిభువనైకగురోస్తరుణ్యై" అన్న పద ప్రయోగమూ అవగతం కావాలంటే ఎంతో కొంత ధ్యానం చేయవలసిందే!)